«Կան գրքեր, որ թարգմանվել են անգլերեն, բայց շրջանառվում են հայկական գրքի շուկայում»

«Կայարան» գրական ակումբի նախաձեռնությամբ 2012-ից ընթերցասերների ուշադրությանն է ներկայացվում հայ արձակագիրների համանուն տարեգիրքը: Այս տարի առանձին գրքով ներկայացվել են նաև երիտասարդ գրողները: «Երիտասարդ գրողների անթոլոգիան» ունի երեք բաժին` պոեզիա, արձակ և թատերգություն: Ներկայացված են 30-ից ավելի հեղինակներ` Մհեր Բեյլերյան, Գրիգ, Անրի Գրիգորյան, Լուսինե Պետրոսյան, Սեթ Մկրտչյան և այլք: Նորընծա գրքի շնորհանդեսը տեղի ունեցավ «Էդիթ պրինտ» գրախանութում: «Էդիթ պրինտ» հրատարակչության գլխավոր խմբագիր, գրականագետ, բանաստեղծ ԱՇՈՏ ԳԱԲՐԻԵԼՅԱՆԸ նկատեց, որ կյանքի է կոչվել ողջունելի ու խիզախ նախաձեռնություն, որովհետև երիտասարդներին մեկտեղելիս, տպագրության տարածք տրամադրելիս միշտ սխալվելու վտանգն առկա է. «Այդ խիզախումն իր վրա վերցրեց ակումբի նախագահ, «Կայարան» գրական հանդեսի խմբագիր Սուսաննա Հարությունյանը: Հրապարակում եղած անունների կողքին անթոլոգիայում վստահորեն ներկայացել են նաև նոր անուններ: Հարկ է նկատել, որ երիտասարդական նման շարժումների մեջ ձևավորվում է մեր հասարակության վաղվա պատկերը»:
Միջոցառման վերջում Աշոտ Գաբրիելյանը պատասխանեց «Իրատես de facto»-ի հարցերին:

-Հաճախ է խոսվում գրողներին թարգմանաբար ներկայացնելու անհրաժեշտության մասին: Թարգմանության արդյունքում տուժո՞ւմ է գրական գործը, հատկապես պոեզիան:
-Ամեն բառ ունի իր զգացողությունը, իր տարածությունը, իր արեալը, և թարգմանելիս անպայման դրանցից ինչ-որ բան կորչում է: Օրինակ, «Լեռան հառաչանքը» ճապոներենում թարգմանվում է մեկ բառով, ու ճապոնացին դա կարող է ամբողջությամբ հասկանալ, բայց չկա մեկ այլ լեզու, որ կարողանա դա փոխանցել իր լեզվի կրողին: Ցանկացած թարգմանություն դատապարտված է ինչ-որ կորստի: Ասեմ, որ ես չեմ հավանում այն թարգմանությունը, որը, կարդալով, անմիջապես զգում եմ, թե ով է թարգմանիչը: Շատ դեպքերում կարելի է ստեղծագործության լեզուն ավելի հմայիչ դարձնել, բայց, այսպես ասած, «չթարգմանել» ստեղծագործությունը:
-Երիտասարդական անթոլոգիայում տեղ գտած գործերը թարգմանելու անհրաժեշտություն կա՞ արդյոք:
-Միշտ էլ ողջունելի է, երբ գրական «արտադրանքը» թարգմանվում ու ներկայացվում է օտարալեզու ընթերցողին: Այս դեպքում նրանք պատկերացում կունենան, թե ինչպես են մտածում ու ստեղծագործում առաջին քայլերն անող գրողները Հայաստանում: Ժամանակ առ ժամանակ հայ երիտասարդ գրողներին ներկայացնող անթոլոգիաներ թարգմանվում և հրատարակվում են: Ցավալին այն է, որ դրանք հաճախ ինքնանպատակ են: Օրինակ, կան գրքեր, որ թարգմանվել են անգլերեն, բայց շրջանառվում են հայկական գրքի շուկայում: Պետք է դրանք տեղ հասցնել:
-Չե՞ք կարծում, որ հայերեն տարբերակը նույնպես տեղ չի հասնում: Քչերին է հետաքրքրում, թե ինչ է գրում իր ժամանակակիցը, առավել ևս` երիտասարդ գրողը, ում անունը ոչինչ չի ասում:
-Այո, նույն մեխանիզմն է, այստեղ ևս այդ գործընթացները արդարացում չեն գտնում ու դառնում են ինքնանպատակ: Անհրաժեշտ է լուրջ մարտավարություն: Աշխարհն այսօր այնքա՜ն է փոքրացել, բայց դրանից մենք ոչ թե օգուտ, այլ կարծես վնասներ ենք քաղում:
-Կա՞ն անուններ, որ կառանձնացնեիք: Խոսքը երիտասարդական անթոլոգիայում տեղ գտած հեղինակների մասին է:
-Չեմ առանձնացնի:
-Ի՞նչ կասեք ֆեյսբուքյան գրառումների, գրական և այլ բլոգների մասին: Դրանք օգնո՞ւմ են գրողին ճանաչելուն:
-Եթե 50 տարի առաջ գրողն ինքնահաստատվելու համար ձեռքը գրիչ էր վերցնում, գիրը տեղ հասցնելու համար խմբագրությունների, տպարանների դռներ թակում, այսօր ցանկացած պահի կարող է իր խոսքը հասցնել հասարակությանը: Մի կողմից՝ դա վտանգավոր է, որովհետև այդ մարդիկ կարող են կորցնել մեծ գրականություն տանող ճանապարհի իմաստը, կգրեն հայտագրեր ու չեն էլ անցնի լուրջ գրականության:
-Ի՞նչ ազդեցություն են թողնում լակոնիկ հաղորդագրություններն ու գրառումները գրականության վրա: Ձեր «Գրպանի բանաստեղծություն» ժողովածուն կարծես նման առանձնահատկություն ունի:
-Դա համաշխարհային տենդենց է, երկար տողերի, բանաստեղծության մեջ ի հայտ են գալիս ձգձգում, ճոռոմախոսություն: Մեր պրոզաիկ դարում դրա կարիքը չկա:
-Ասում են, որ, ի տարբերություն արձակի, ժամանակակից պոեզիան շատ աղքատ է: Կա՞ ճշմարտություն դրանում:
-Արձակի հասցեատերերն ավելի շատ են, ուստի գրաքննադատությունն ավելի մեծ ուշադրություն է դարձնում այս ժանրին: Մեր այսօրվա գրաքննադատությունը խնդիր ունի պոեզիայում ևս համակարգելու ժամանակակից պրոցեսները: Որոշ փորձեր արվել են, բայց մեր գրաքննադատությունը, ինչպես խորհրդային ժամանակներում, այժմ էլ մի գծի վրա է ուզում պատկերացնել այսօրվա պոեզիան: Ինչի արդյունքում հասարակության և գրականության մեջ խոր անդունդ է բացվում:
-Դուք նաև գրախանութի տնօրենի պաշտոն եք զբաղեցնում: Ինչպիսի՞ն է պատկերը գրքի շուկայում: Ի՞նչ է կարդում այսօրվա ընթերցողը:
-Ընդհանուր շուկայում ավելի շատ ռուսերեն գրքեր են գնում: Երիտասարդների շրջանում մեծ ընթերցասիրություն եմ նկատում, բայց հայկական շուկայի գրատպությունը կարծես չի առնչվում դրա հետ: Մեզ մոտ բացակայում է բազմաժանր գրականությունը: Եթե մեկն ուզում է դետեկտիվ կամ ֆանտաստիկ գրականություն կարդալ, ինչի նկատմամբ հետաքրքրություն մեր հասարակության մեջ կա, պետք է դրանք փնտրի ռուսերեն բաժնում: Չեմ ասում` հերթեր են գոյանում, բայց ռուսական բաժինների մոտ միշտ գրասերների խմբեր կան կանգնած: Թարգմանություններն ու, այսպես ասած, «օժանդակ ժանրերի» գրականությունը կարող են դաշտ ստեղծել հայերեն գրքերի պահանջարկի համար:
-Գրախանութներում ընթերցողին առաջարկում են նաև բուկինիստական գրականություն: Հետաքրքիր է` ի՞նչ պահանջարկ ունեն դրանք:
-Բուկինիստական գրքեր շատ են գնում, որովհետև գնային առումով մատչելի են: Բացի այդ, շատ գրքեր ժամանակին տպագրվել են գիտական մակարդակով, մեծ տպաքանակով, և դրանց վերահրատարակման կարիքը կարծես չի զգացվում: Վերահրատարակումների տիպեր էլ կան, որոնք բավարարում են ոչ թե գրքի բովանդակության պահանջարկը, այլ տվյալ հեղինակի, թող ներվի ասել, ֆետիշացման աստիճանը: Նարեկացի որքան էլ հրատարակես ու որքան շքեղ, միևնույն է, վաճառվելու է:

Հարցազրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Տեսանյութը` Լյունսե Երիտասարդական Ռադիոյի

Տեսանյութ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ